Seria gier akcji z widokiem z perspektywy trzeciej osoby (TPP), której główną bohaterką jest archeolog Lara Croft. Za sprawą gier wideo, komiksów i filmów Tomb Raider należy do grona najbardziej rozpoznawalnych marek współczesnej kultury popularnej. Cykl zadebiutował w 1996 roku grą Tomb Raider. Początkowe sześć odsłon serii (do Tomb Raider: The Angel of Darkness włącznie) przygotowało studio Core Design. W 2005 roku doszło do zmiany dewelopera, którym został Crystal Dynamics, znany z takich produkcji jak Legacy of Kain. Od początku rolę wydawcy pełni firma Eidos Interactive, obecnie funkcjonująca pod nazwą Square-Enix. W 2013 roku zdecydowano się na restart serii. W grze zatytułowanej po prostu Tomb Raider postawiono na bardziej posępny klimat opowieści i większy realizm. Także postać głównej bohaterki nabrała głębi psychologicznej, a całość została wzbogacona o elementy survivalowe, tak by lepiej oddać niebezpieczeństwa czyhające na nieostrożnych poszukiwaczy przygód. W 2015 ukazała się kontynuacja – gra Rise of the Tomb Raider, która jako pierwsza odsłona cyklu przeznaczona została na konsole ósmej generacji, z czasową wyłącznością na Xboksa One. Najnowsza, powstała w 2018 roku część nosi tytuł Shadow of the Tomb Raider i przenosi gracza do Ameryki Łacińskiej, w której młoda archeolog nie tylko zwiedza rozmaite ruiny, ale również śledzi dawne badania swojego ojca. Na uwagę zasługuje też wydane w 2007 roku z okazji dziesięciolecia marki Tomb Raider: Anniversary. Jest to remake pierwszej produkcji z 1996 roku, zachowujący wszystkie poziomy i mechaniki. W 2010 roku rozpoczęto wydawanie pobocznej serii gier zręcznościowych, w której akcja została przedstawiona w rzucie izometrycznym, przypominającym produkcje spod znaku hack’n’slash. Lara Croft and the Guardian of Light (2010) oraz Lara Croft and the Temple of Osiris (2014) skupiają się na trybie kooperacji i typowo zręcznościowym modelu eksploracji. Cykl zagościł także na urządzeniach mobilnych, między innymi na Game Boy Color czy Game Boy Advanced, a także na tabletach i smartfonach. W 2015 roku zadebiutowała gra logiczna Lara Croft Go oraz darmowa platformówka Lara Croft: Relic Run. Główną bohaterką cyklu Tomb Raider jest Lara Croft. W zamyśle twórców fikcyjna postać brytyjskiej archeolog miała być żeńską wersją Indiany Jonesa. Projektanci na czele z Tobym Gardem zadbali o dobitne podkreślenie jej wizualnej atrakcyjności, czym zaskarbili sobie sympatię tysięcy graczy na całym świecie. Warto zaznaczyć, że restart serii z 2013 roku nie ominął także tego aspektu, przez co Lara cieszy się teraz bardziej realistycznym strojem i sylwetką. Poza oczywistymi zmianami w wyglądzie głównej bohaterki, wprowadzonymi wraz z serią zapoczątkowaną w 2013 roku i związanymi z rozwojem grafiki, Lara Croft przechodzi również gruntowną przemianę osobowościową. W Tomb Raider (2013) mamy do czynienia z młodą, zaledwie dwudziestojednoletnią kobietą, wyruszającą na wyprawę do starożytnego państwa Yamatai w celu sprawdzenia się jako archeolog. Cykl ten zatem poświęcony jest nie tylko eksploracji kolejnych grobowców, ale przede wszystkim ścieżce, jaką przebyć musi młoda archeolog, aby stać się twardą i niezłomną Larą Croft, znaną nam z pierwszych gier całej serii. Dobrze widoczny jest rozwój bohaterki, która w Shadow of the Tomb Raider musi zmierzyć się z konsekwencjami swoich działań. Fabuła serii nie stanowi spójnej całości. W poszczególnych odsłonach gracze na ogół poznają odrębne przygody Lary Croft, choć niektóre motywy, postaci i miejsca przewijają się kilkukrotnie w różnych częściach cyklu. Sama bohaterka ma także kilka wersji swojej biografii – mówi się wręcz o czterech różnych wariantach. Pierwszy z nich stanowi fabułę sześciu pierwszych gier z serii Tomb Raider. Kolejny zawiera się w grach: Tomb Raider: Legenda i Tomb Raider: Underworld oraz w dwóch pierwszych filmach. Trzecia biografia panny Croft przedstawiona została w komiksach wydawanych przez Top Cow, natomiast czwarta pojawiła się wraz z restartem serii w 2013 roku. Rozgrywka w grach z cyklu Tomb Raider bazuje na połączeniu elementów zręcznościowej platformówki, przygodówki oraz strzelanki. Gracz kieruje poczynaniami głównej bohaterki, obserwując akcję zza jej pleców. Zabawa polega głównie na eksplorowaniu egzotycznych lokacji (katakumby, wnętrza piramid, jaskinie, lochy itp.), ekwilibrystycznym pokonywaniu przeszkód terenowych i pułapek oraz walce z przeciwnikami. Bohaterka na ogół ma do dyspozycji parę pistoletów, ale czasami musi również zrobić użytek z innych znajdowanych po drodze broni oraz artefaktów. Szacuje się, że na przestrzeni 22 lat od wydania Tomb Raider gry z tego cyklu sprzedały się w łącznym nakładzie przekraczającym 52 mln kopii. Dwie pierwsze gry z nowego cyklu, będącego restartem serii, rozeszły się łącznie w 18 mln kopii. Produkcja z 2013 roku jest w zasadzie rekordzistką, która dobiła nawet do 11 mln kopii. Na drugim miejscu plasuje się pierwsza, pochodząca z 1996 roku, gra oraz The Rise of Tomb Raider – obie mają na swoim koncie po 7 mln kopii (stan na O popularności serii świadczy fakt, że w 2006 roku Lara Croft znalazła się w Księdze Rekordów Guinnessa jako „bohaterka gry komputerowej, która odniosła największy sukces w realnym życiu”. Jako jedna z nielicznych fikcyjnych postaci świata gier wideo ma ona również swoją oficjalną twarz. Rolę tę pełniły modelki Rhona Mitra i Alison Carroll oraz aktorka Angelina Jolie. Ta ostatnia wystąpiła w dwóch filmowych adaptacjach – Tomb Raider (2001) i Tomb Raider: Kolebka Życia (2003), które okazały się kinowymi przebojami. W 2018 roku do kin wszedł kolejny film o przygodach pani archeolog, tym razem bazujący na odsłonie gry z 2013 roku i również restartujący kinową serię. W główną rolę wcieliła się zdobywczyni Oscara Alicia Vikander. Produkcja nie spotkała się z tak ciepłym przyjęciem, jakie miało miejsce w przypadku restartu gry, co widoczne jest w średniej ocen na Metacritic, wynoszącej 48/100. Mimo wszystko ta ekranizacja jest najlepiej ocenianą z wszystkich trzech. Marka doczekała się również własnej serii komiksów oraz książek. Tomb Raider 13 Akcji jeszcze nie ogłoszona To przygodowa gra akcji TPP, trzynasta główna odsłona cyklu o przygodach Lary Croft, nie stanowiąca jednak bezpośredniej kontynuacji poprzedniej części. Tytuł powstał całkowicie w oparciu o technologię Unreal Engine 5. PC Tomb Raider Reloaded Akcji styczeń 2023 Tomb Raider Reloaded jest mobilną odsłoną znanej serii przygodowych gier akcji. Produkcja stawia na bardziej komiksową oprawę oraz atmosferę i została opracowana jako tytuł darmowy. Za jej stworzenie odpowiadają studia Emerald City Games i Square Enix London. ANDiOS Tomb Raider: Definitive Survivor Trilogy Akcji 18 marca 2021 Tomb Raider: Definitive Survivor Trilogy to kompilacja wszystkich trzech gier o początkach Lary Croft (Tomb Raider, Rise of the Tomb Raider, Shadow of the Tomb Raider) wydawnictwa Square Enix. Trylogia stanowi zarówno prequel, jak i reboot serii o perypetiach pani archeolog. PCPS5XSXPS4XONE Shadow of the Tomb Raider Akcji 14 września 2018 Kolejna część bestsellerowej serii przygodowych gier akcji, a zarazem trzecia odsłona opowieści o początkach kariery Lary Croft, zapoczątkowanej w 2013 roku. W Shadow of the Tomb Raider bohaterka trafia do Ameryki Łacińskiej, by nie tylko odkryć tajemnice skrywane przez tamtejsze ruiny, lecz także rozwikłać zagadkę stojącą za zakonem Trójcy oraz badaniami prowadzonymi przez jej ojca. PCPS5XSXPS4XONE Rise of the Tomb Raider: 20. rocznica serii Akcji 10 listopada 2015 Kolejna odsłona popularnego cyklu przygodowych gier akcji, przygotowana ponownie przez odpowiedzialne za udany restart serii studio Crystal Dynamics. Pod względem fabularnym Rise of the Tomb Raider kontynuuje wątki zapoczątkowane w swej poprzedniczce, a my towarzyszymy ponownie młodej, choć twardszej i bardziej bezwzględnej Larze Croft. W odróżnieniu od poprzedniej części gry, tym razem zwiedzamy różne zakątki świata, eksplorując większe i bardziej otwarte przestrzenie. Pod względem mechaniki Rise of the Tomb Raider łączy survivalowe aspekty poprzedniczki, ze stanowiącą znak rozpoznawczy cyklu eksploracją licznych grobowców i katakumb. Podczas rozgrywki nie zabraknie więc zarówno licznych elementów skradankowych, jak i sekwencji czysto zręcznościowych oraz otwartej wymiany ognia. Lara skorzysta także z szeregu zupełnie nowych broni i gadżetów. Tworzona z myślą o konsolach ósmej generacji produkcja, cechuje się także wysokiej jakości oprawą, stanowiącą istotny skok jakościowy, w porównaniu do poprzednich odsłon serii. PCPS4XONEX360PS3 Lara Croft GO Przygodowe 27 sierpnia 2015 Spin-offowa odsłona przygód pięknej Lary Croft, opracowana z myślą o użytkownikach mobilnych przez wewnętrzne studia koncernu Square Enix, mające na koncie także mobilną wersję przygód Agenta 47. Rozgrywka łączy elementy charakterystyczne dla cyklu Tomb Raider, czyli eksplorację wypełnionych pułapkami ruin i grobowców, z mechaniką turowej gry logicznej, zapożyczoną ze wspomnianego Hitmana GO. Akcja gry ukazana została w perspektywie izometrycznej, a zadaniem graczy jest przeprowadzenie bohaterki przez kolejne lokacje, poruszając się po z góry ustalonych ścieżkach i unieszkodliwiając napotkane po drodze pułapki oraz potwory. Zadanie utrudnia dodatkowo fakt, że część lokacji jest na początku niewidoczna, co zmusza do dokładnego planowania kolejnych posunięć, gdyż każdy nierozważny ruch może nas drogo kosztować. Oprawa gry cechuje się prostą i urzekającą ręcznie rysowaną grafiką oraz klimatyczną ścieżką dźwiękową. PCPS4ANDiOSWPPSV Lara Croft: Relic Run Zręcznościowe 26 maja 2015 Opracowana przez studio Simutronics mobilna zręcznościówka z gatunku endless runnerów, w której wcielamy się w postać Lary Croft – protagonistki kultowej serii Tomb Raider. Jak większość podobnych produkcji, gra Lara Croft: Relic Run pozbawiona jest rozbudowanej warstwy fabularnej, dając nam po prostu okazję do pokierowania tytułową bohaterką podczas jej licznych przygód w poszukiwaniu cennych artefaktów. W trakcie zabawy Lara automatycznie pędzi naprzód, a my za pomocą gestów wydajemy jej polecenia skoku, wślizgu czy zmiany kierunku. Prócz tego w grze pojawiają się liczne sekwencje walki, zarówno ze zwykłymi przeciwnikami, jak i potężnymi bossami pokroju tyranozaura. Od czasu do czasu otrzymujemy też możliwość wykazania się talentami akrobatycznymi, biegając po ścianach i wykonując efektowne ewolucje w celu uniknięcia rozmaitych zagrożeń. Całą zabawę umila zaś prosty system rozwoju, a także sieciowe rankingi graczy oraz nieźle odtworzony klimat serii macierzystej. ANDiOSWP Lara Croft and the Temple of Osiris Akcji 9 grudnia 2014 Kontynuacja ciepło przyjętego spin-offa popularnej serii Tomb Raider, w którym przygody pięknej pani archeolog ukazano w nietypowej dla cyklu perspektywie izometrycznej. Grę stworzyło ponownie studio Crystal Dynamics, a jej akcja przeniesie nas tym razem do Egiptu, gdzie zwiedzimy tytułową świątynię boga Ozyrysa. Mechanika rozgrywki nie zmieniła się, kładąc ponownie nacisk na walkę i aspekty zręcznościowe, uzupełnione typowymi dla serii Tomb Raider elementami eksploracji i rozwiązywania zagadek. Zabawa koncentruje się ponownie na trybie kooperacji, w którym oprócz Lary Croft zagramy także trzema innymi postaciami, reprezentującymi odmienne klasy i umiejętności. Co ciekawe, w zależności od tego ile osób weźmie udział w rozgrywce, będzie ona przebiegać nieco inaczej. Większa ilość graczy oznaczać będzie zarówno więcej zagadek, jak i większą ilość przeciwników do pokonania. Debiut serii na konsolach nowej generacji zaowocował także dużo bardziej spektakularną oprawą graficzną. PCPS4XONESwitch Tomb Raider Akcji 5 marca 2013 Dziesiąta odsłona przygód Lary Croft, stanowiąca zarazem reboot serii przygodowych gier akcji Tomb Raider. Dewelopingiem tytułu zajęło się studio Crystal Dynamics przy wsparciu firmy Eidos Montreal. Ambicją twórców było przedstawienie głównej bohaterki w zupełnie nowym, bardziej mrocznym wydaniu. Akcja gry toczy się na jednej z wysp u wybrzeży Japonii, dokąd młoda Lara Croft zmierza w poszukiwaniu reliktów starożytnych cywilizacji. W trakcie burzy jej statek rozbija się jednak o skały. Protagonistce udaje się przeżyć katastrofę, ale musi walczyć o przetrwanie w pełnym niebezpieczeństw i tajemnic miejscu. W porównaniu z wcześniejszymi częściami serii, Tomb Raider oferuje graczom znacznie większą swobodę w eksplorowaniu świata, a także szereg nowości w mechanice rozgrywki, takich jak możliwość tworzenia przedmiotów oraz system rozwoju postaci. Od strony technicznej gra bazuje na wydajnym silniku Crystal Engine, zapewniającym znakomitej jakości oprawę wizualną. PCPS4XONEX360PS3 Tomb Raider Trilogy Akcji 22 marca 2011 Tomb Raider Trilogy to przeznaczona na konsolę PlayStation 3 kompilacja trzech gier akcji stworzonych przez studio Crystal Dynamics. W zestawie znalazły się Tomb Raider: Legend, Tomb Raider: Anniversary i Tomb Raider: Underworld. Gracze mają okazję wcielić się w seksowną awanturniczkę Larę Croft i wyruszyć na poszukiwanie legendarnych skarbów. PS3 Lara Croft and the Guardian of Light Akcji 18 sierpnia 2010 Nietypowy spin-off legendarnej serii Tomb Raider, opracowany przez autorów ostatnich odsłon cyklu – studio Crystal Dynamics. Gra opowiada o przygodach pięknej pani archeolog oraz jej przyjaciela, wojownika Majów o imieniu Totec. Nasi bohaterowie wyruszają na poszukiwanie tajemniczego artefaktu, znanego jako Mirror of Smoke, aby przy jego pomocy powstrzymać złowrogiego Xolotla, który posiadł moc kontrolowania innych duchów. W przeciwieństwie do serii macierzystej, w której oglądamy Larę w perspektywie trzecioosobowej, gra została ukazana w rzucie izometrycznym, przypominającym produkcje spod znaku hack’n’slash. Gra koncentruje się na aspektach zręcznościowych oraz walkach z hordami duchów, kładąc nacisk na tryb kooperacji. Obie postaci dysponują bowiem nieco innymi zdolnościami, a kluczem do sukcesu jest ich ścisła współpraca. W rozgrywce nie zabrakło jednak typowych dla serii elementów, takich jak eksploracja grobowców i opuszczonych katakumb. PCSwitchX360PS3ANDiOSWWWWii Tomb Raider: Underworld Akcji 18 listopada 2008 Kolejna pełnoprawna odsłona zapoczątkowanego w 1996 roku cyklu trzecioosobowych przygodówek akcji, opracowana ponownie przez ekipę studia Crystal Dynamics. Pod względem fabularnym Tomb Raider: Underworld stanowi kontynuację wydarzeń z poprzedniej części serii i koncentruje się na poszukiwaniu artefaktów związanych z nordyckim bogiem Thorem. Podczas swej przygody Lara Croft odwiedza nieznane dotąd lokacje, takie jak Tajlandia i Południowy Meksyk, a także nurkuje w Morzu Śródziemnym i Arktycznym. W grze nie mogło zabrakło oczywiście typowej dla serii eksploracji grobowców w miejscach, związanych z mitycznymi krainami zmarłych: Xibalbą, Valhallą czy Niflheimem. Pod względem mechaniki w grze nie zmieniło się zbyt wiele, choć sama rozgrywka stała się nieco bardziej nieliniowa, zaś do dyspozycji bohaterki oddano całkiem nowe triki oraz przydatny gadżet w postaci liny zakończonej hakiem. Zmianie uległa także oprawa graficzna gry, która odznacza się bardziej mrocznym i ponurym klimatem. PCX360PS3PS2WiiNDS Tomb Raider: Anniversary Akcji 1 czerwca 2007 Przygotowany z okazji jubileuszu dziesięciolecia marki oficjalny remake kultowej pierwszej odsłony słynnego cyklu Tomb Raider. Za powstanie gry odpowiada studio Crystal Dynamics, które wraz z grą Tomb Raider: Legenda przejęło rozwój serii od jej pierwotnych twórców z Core Design. Fabuła gry Tomb Raider: Anniversary w niczym nie różni się od swojego pierwowzoru sprzed dekady, a podczas zabawy wcielamy się oczywiście w postać Lary Croft, która zostaje wynajęta przez potężną organizację, pragnącą odzyskać mityczny artefakt. W grze znalazła się także ta sama broń, przeciwnicy oraz lokacje (choć dzięki większym możliwościom silnika część z nich została uatrakcyjniona i nieznacznie rozbudowana). Główną różnicę stanowi zaś przygotowana od podstaw oprawa graficzna oraz unowocześniony, zaczerpnięty z ostatnich odsłon cyklu model sterowania, dający bohaterce znacznie większe możliwości oraz swobodę ruchów. PCX360PS2PSPWii Tomb Raider: Legenda Akcji 7 kwietnia 2006 Siódma pełnoprawna odsłona cyklu Tomb Raider, której opracowanie – po nieco słabszym przyjęciu ostatnich części serii – powierzono zupełnie nowemu deweloperowi, studiu Crystal Dynamics, mającemu w swych szeregach oryginalnego twórcę marki, Toby’ego Garda. Pod względem mechaniki, gra stanowi powrót do korzeni cyklu i jego najbardziej charakterystycznych elementów, czyli eksploracji rozsianych po świecie starożytnych grobowców i katakumb. W grze Tomb Raider: Legenda odwiedzamy szereg zróżnicowanych lokacji, takich jak Himalaje, Boliwia, Peru, Japonia, Ghana, Malezja, Anglia czy Kazachstan. Podczas zabawy czynimy użytek nie tylko z nowych umiejętności i broni, ale także całej masy przydatnych i niedostępnych wcześniej gadżetów. Wyraźnej odmianie uległ też sposób kreacji głównej bohaterki, zarówno pod kątem psychologii, jak i wyglądu zewnętrznego. O warstwę wizualną gry zadbał zaś nowy engine graficzny, zapewniający większą interaktywność świata i zmienne warunki atmosferyczne. PCX360PS2PSPNDSXBOXGBAGCN Tomb Raider: The Angel of Darkness Akcji 21 czerwca 2003 Szósta odsłona cieszącego się niesłabnącą popularnością cyklu przygodowych gier akcji z niezastąpioną Larą Croft w roli głównej. W grze Tomb Raider: The Angel of Darkness protagonistka zostaje niesłusznie oskarżona o zabicie swojego byłego mentora i jednocześnie antagonisty, Wernera von Croya. W toku rozgrywki Lara zmuszona jest ukrywać się i poprzez rozmowy z postaciami niezależnymi oraz kojarzenie ze sobą faktów oczyścić się z zarzutów. Fakt ten w sposób diametralny zmienia zaś charakter zabawy, zbliżając serię nieco bardziej w stronę klasycznych gier przygodowych. Istotną nowością jest także wprowadzenie do gry elementów RPG: wraz z postępami rozgrywki Lara staje się coraz silniejsza, stopniowo zwiększając posiadane umiejętności. Akcja gry rozgrywa się głównie na ulicach Paryża i Pragi, a w niektórych etapach kierujemy także poczynaniami przyjaciela Lary o imieniu Kurtis. Całość okraszona została zaś tradycyjnie jeszcze lepszą i efektowniejszą oprawą graficzną. PCPS2 Tomb Raider: The Prophecy Akcji 12 listopada 2002 Kolejna odsłona przygód Lary Croft. Tym razem pani archeolog próbuje doprowadzić do wypełnienia pewnej przepowiedni. W tym celu należy pokonać prawie 30 poziomów. Akcja ukazana została w rzucie izometrycznym. GBA Tomb Raider: Wydanie Kolekcjonerskie Akcji 10 sierpnia 2001 Wydanie kolekcjonerskie czterech części gier z serii Tomb Raider, wydane w związku z premierą filmu „Lara Croft: Tomb Raider”. W specjalnym „Lara PACK” znajdują się Tomb Raider: Unfinished Business, Tomb Raider II: The Golden Mask, Tomb Raider III: Adventures of Lara Croft oraz Tomb Raider 4: The Last Revelation. PC Tomb Raider: Chronicles Akcji 17 listopada 2000 Piąta odsłona cyklu trójwymiarowych gier akcji z widokiem z perspektywy trzeciej osoby, w którym główną rolę gra piękna archeolog Lara Croft. Chronicles przypomina jej przygody w różnych częściach świata. PCPS1 Tomb Raider: The Last Revelation Akcji 22 listopada 1999 Czwarta odsłona kasowej serii o przygodach dzielnej pani archeolog Lary Croft. Produkcja stanowi powrót do korzeni cyklu i pozwala zwiedzić tajemnicze grobowce Egiptu. PCPS1 Tomb Raider III: Adventures of Lara Croft Akcji 15 listopada 1998 Trzecia część przebojowego cyklu przygodowych gier akcji studia Core Design, opowiadającego o perypetiach nieustraszonej archeolog Lary Croft. Tym razem wyrusza ona na poszukiwania potężnych artefaktów stworzonych z części meteorytu, który uderzył w Ziemię przed milionami lat. PCPS1 Tomb Raider II: The Dagger of Xian Akcji 31 października 1997 Druga odsłona legendarnej serii, która przedstawia kolejną przygodę dzielnej archeolog Lary Croft. Tomb Raider II: The Dagger of Xian przyniósł usprawnioną grafikę, nowe ruchy postaci i kilka innych pomysłów wprowadzających powiew świeżości do zabawy. PCANDiOSPS1 Tomb Raider (1996) Akcji 3 listopada 1996 Trzecioosobowa przygodowa gra akcji opowiadająca o dokonaniach przebojowej archeolog Lary Croft. Produkcja wyznaczyła kierunek rozwoju gatunku i przyniosła wiele rewolucyjnych w momencie premiery rozwiązań. PCANDiOSPS1